Gürkan Özsoy Blog
Tamamen Kişisel
Daron Acemoğlu Ekonomi Nobel’ini kazandı
Nobel Ekonomi Ödülü Pazartesi günü, uluslar arasındaki refah eşitsizliğine ilişkin araştırmaları nedeniyle Türk-Amerikan Daron Acemoğlu ile İngiliz-Amerikalı Simon Johnson ve James Robinson’a verildi. Jüri, Avrupalı sömürgeciler tarafından getirilen çeşitli siyasi ve ekonomik sistemleri inceleyerek, üçlünün toplumsal kurumlar ve refah arasında bir ilişki olduğunu gösterdiklerini söyledi. Ekonomi Bilimleri Ödülü Komitesi Başkanı Jakob Svensson yaptığı açıklamada, “Ülkeler arasındaki büyük gelir farklılıklarının azaltılması çağımızın en büyük zorluklarından biridir” dedi. Svensson, “Ödül sahipleri bunu başarmak için toplumsal kurumların önemini ortaya koydular” diye ekledi.
57 yaşındaki Acemoğlu ve 61 yaşındaki Johnson, Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) profesördür.
64 yaşındaki Robinson ise Chicago Üniversitesi’nde profesördür.
Jüri, ödül sahiplerinin siyasi ve ekonomik kurumların bazı ülkelerin neden başarılı olurken diğerlerinin olamadığını açıklamada nasıl bir rol oynadığını aydınlatmaya yönelik çalışmalarının altını çizdi.
Siyaset bilimi profesörü ve ödül komitesi üyesi Jan Teorell, düzenlediği basın toplantısında “Yoksul ülkeler elbette daha zengin hale gelse de aradaki farkı kapatamıyorlar” dedi.
Teorell, “Acemoğlu, Johnson ve Robinson bu gelir farkının büyük bir kısmının toplumdaki ekonomik ve siyasi kurumlardaki farklılıklardan kaynaklandığını gösterdiler” dedi.
Kapsayıcı kurumlar
Jüri, ödülle ilgili yaptığı açıklamada, ABD-Meksika sınırıyla bölünmüş olan Nogales kenti örneğine dikkat çekerek, kentin ABD tarafında yaşayanların daha iyi durumda olma eğiliminde olduğunu belirtti.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, “Dolayısıyla belirleyici fark coğrafya ya da kültür değil, kurumlardır” dedi.
ABD ekonomik sistemi, sınırın kuzeyinde yaşayanlara eğitim ve mesleklerini seçme konusunda daha fazla fırsat sağlıyor ve bu kişiler, kendilerine geniş siyasi haklar tanıyan ABD siyasi sisteminin bir parçası.
Buna karşılık, sınırın güneyinde yaşayanlar farklı ekonomik koşullar altında yaşamakta ve siyasi sistem yasamayı etkileme potansiyellerini sınırlamaktadır.
Jüri ayrıca, ödül sahiplerinin araştırmalarının bazı ülkelerin neden “düşük ekonomik büyüme” durumunda sıkışıp kaldıklarını açıklamaya da yardımcı olduğunu belirtti.
Akademi, uluslar arasındaki farklılıkların sömürgeci güçler tarafından inşa edilen kurumlara kadar uzanabileceğini söyledi.
Önemli kazanç
Ödül Stockholm’de açıklanırken Atina’dan telefonla konuşan Acemoğlu, “demokratik olmayan bir rejimden başlayarak demokratikleşen ülkelerin” ekonomilerinin demokratik olmayan rejimlere göre daha hızlı büyüdüğünü söyledi.
Acemoğlu, “Ve bu önemli bir kazançtır” dedi.
Yine de “demokrasinin her derde deva olmadığını” ve “demokrasiyi getirmenin çok zor olduğunu” kabul etti.
Acemoğlu, aralarında “Why Nations Fail: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri” gibi çok satan kitapların yazarı olan Acemoğlu, bu yıl ödülün en önemli isimlerinden biri olarak görülüyordu.
Ekonomi ödülü, fizik ve kimya ödülleri için yapay zeka alanındaki başarıların onurlandırıldığı bu yılki Nobel sezonunu tamamlarken, Barış Ödülü nükleer silahlarla mücadele eden Japon grup Nihon Hidankyo’ya gitti.
Güney Koreli Han Kang edebiyat ödülünü kazanırken (bu yıl ödül alan tek kadın) tıp ödülü gen düzenlemesini anlamaya yönelik keşifleri ödüllendirdi.
Nobel Ödülleri bir diploma, bir altın madalya ve 1 milyon dolarlık bir ödülden oluşuyor ve kazananlar ödüllerini bilim adamı ve ödülün yaratıcısı Alfred Nobel’in 1896’daki ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta Stockholm ve Oslo’da düzenlenecek törenlerde alacaklar.
2024 Ekonomi Bilimleri Nobel Ödülü Duyurusu
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2024 Alfred Nobel anısına verilen Ekonomi Bilimleri Ödülü’nü, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Daron Acemoğlu ve Simon Johnson ile Chicago Üniversitesi’nden James A. Robinson’a vermeye karar verdi. Ödül, “kurumların nasıl oluştuğunu ve refahı nasıl etkilediğini incelemeleri” nedeniyle verildi. Bu üç isim, ulusların refah düzeylerindeki farklılıkların anlaşılmasına büyük katkı sağladı.
Bu yılki ödül sahipleri, bir ülkenin refahı üzerinde toplumsal kurumların ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu, halkın sömürüldüğü toplumlar, kalkınma ve iyileşme sağlayamaz. Ödül sahiplerinin araştırmaları, bu durumun nedenlerini anlamamıza yardımcı oluyor.
Avrupalılar, büyük bölümleri sömürgeleştirirken, bu toplumların kurumları dramatik şekilde değişti. Bazı bölgelerde yerel halkı sömürüp kaynakları çekmeye odaklanıldı, diğerlerinde ise Avrupa göçmenlerinin uzun vadeli yararı için kapsayıcı siyasi ve ekonomik sistemler kuruldu.
Araştırmalar, bir ülkenin refah farklarının sömürge döneminde kurulan kurumlarla ilgili olduğunu gösteriyor. Zamanla kapsayıcı kurumlar kurulan ülkelerde genel olarak halkın refahı arttı. Buna karşın, başlangıçta zengin olan bazı eski sömürgeler, zamanla fakirleşti.
Bazı ülkeler, sömürücü kurumların ve düşük ekonomik büyümenin tuzağına düşüyor. Kapsayıcı kurumlar uzun vadeli faydalar sağlasa da, sömürücü kurumlar iktidardakilere kısa vadeli kazançlar getiriyor. İktidardakiler, siyasi sistem onları koruduğu sürece reform vaatlerine güven duyulmasını sağlayamıyor. Bu nedenle, herhangi bir iyileşme gerçekleşmiyor.
Ancak, değişim bazen devrim tehdidi olduğunda gerçekleşebiliyor. İktidar sahipleri, durumu kontrol altında tutmak için ekonomik reformlar vaat etseler bile halk bu vaatlere inanmayabilir. Sonunda, tek çözüm demokrasiye geçiş olabilir.
Bu ödül sahipleri, toplumlar arasındaki büyük gelir farklarının azaltılmasının, zamanımızın en büyük zorluklarından biri olduğunu vurguladı.
Daha fazla bilgi: www.nobelprize.org/prizes/econ … dvanced-information/