Onlar yıldırım gibidirler. Ani, parlak ve tahmin edilmesi imkansız gibi görünürler. Ancak yeni araştırmalara göre, zihni aydınlatan bu “aha” anları, ortaya çıkmadan önce tespit edilebilir izler bırakabilir.
Bilim insanları, bir atılımdan dakikalar önce meydana gelen ince davranış değişikliklerini tespit etmenin bir yolunu geliştirdiler ve bu da insan yaratıcılığının anlaşılması zor mekanizmalarına yeni bir bakış açısı kazandırdı.
Çalışma, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri'nde yayınlandı. Kaliforniya Üniversitesi, Merced'den Bilişsel ve Bilgi Bilimleri alanında doktora derecesi alan Shadab Tabatabaeian çalışmanın baş yazarı, UC Merced Bilişsel ve Bilgi Bilimleri yardımcı doçenti Tyler Marghetis ise kıdemli yazarıdır. Çalışmanın ortak yazarları Artemisia O'bi (Indiana Üniversitesi) ve David Landy (Netflix ve Indiana Üniversitesi)dır.
Çalışmaları, istatistiksel fizik ve ekoloji teorilerini temel alarak, eski bir soruyu modern bir bakış açısıyla yanıtlamaktadır: Eureka anının yaklaşmasını gerçek zamanlı olarak tespit edebilir miyiz?
Ekip, altı doktora düzeyindeki matematikçinin William Lowell Putnam Matematik Yarışması'nın zorlu problemleriyle uğraşırkenki hallerini videoya kaydetti. Çekimler, matematikçilerin ofislerinde ve seminer odalarında, ellerinde tebeşirlerle gerçekleştirildi. Araştırmacılar, yazı tahtasına yazma, işaret etme, silme ve dikkatini başka yöne çevirme gibi 4.600'den fazla anlık etkileşimi belgeledi.
Onlar çarpıcı bir örüntü keşfettiler. Bir matematikçi aniden “aha!” veya “Anladım!” diye bağırmadan birkaç dakika önce, davranışları ölçülebilir şekilde daha az öngörülebilir hale geliyordu. Fikirler arasında geçiş yaparken görülen tanıdık örüntüler, yeni ve benzeri görülmemiş bağlantılara yerini bırakıyordu.
Araştırmacılar, bilgi teorisinden bir ölçü kullanarak bu öngörülemezliği nicel olarak belirlediler ve sözlü olarak ifade edilen içgörülerden önce güvenilir bir şekilde arttığını gördüler.
Marghetis, “Bu, çok farklı bilimsel disiplinler arasında bağlantılar kurduğumuz için mümkün olan keşiflerden biri” dedi. "Ekoloji ve fizikten fikirler aldık, bilgi teorisinden araçlar ekledik ve bunları yaratıcılık psikolojisi üzerine bir asırlık çalışmalarla birleştirdik.
“Ortaya çıkan keşif, tüm bu disiplinlere ait ama aynı zamanda hiçbirine ait değil. Kendine özgü bir şey.”
Deney uzman matematik üzerine odaklanmış olsa da, araştırmacılar bu yöntemin, kimyagerin moleküler bağları çizmesi, tasarımcının prototipler arasında geçiş yapması veya sanatçının yeni formları keşfetmesi gibi, düşüncenin gözlemlenebilir adımlarla geliştiği her alanda işe yarayabileceğini söyledi.
Yazarlar, yaklaşımlarının bilim insanlarının yaratıcılığın mikro dinamiklerini daha iyi anlamasına ve belki de çığır açan gelişmeleri gerçekleşmeden önce tahmin etmesine yardımcı olabileceğini öne sürüyor.
Daha fazla bilgi için: Matematikçilerin ani içgörülerinin bilgi teorisi açısından önsezisi, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri (2025). DOI: 10.1073/pnas.2502791122
Dergi bilgileri:Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri